Rituelen en tradities maken ons herkenbaar. Net zoals symbolen dragen ze een betekenis met zich mee en geven ze een zin aan onze beweging. Iedereen weet dat scouts en gidsen totemnamen hebben, een beige hemd dragen en een speciale handgroet maken. Maar wat zijn dat nu juist, onze eigen tradities en rituelen?
In onze groep houden we een U-formatie, dat met de leiding erbij een vierkant vormt. Een formatie wordt traditioneel aan het begin en het einde van de vergadering gehouden en afgekondigd door een fluitsignaal: het is een gelegenheid om een speluitleg en mededelingen op een serene manier over te brengen. Daarom wordt tijdens de formatie een absolute stilte en aandacht verwacht.
Daarnaast worden tijdens de formatie ook de kreten afgeroepen: deze staan symbool voor de aanwezigheid van de verschillende takken en subgroepen (nesten of patrouilles)
De formatie (of de opening) is een van de opvallende overblijfselen uit de ontstaansgeschiedenis van het leger. Tijdens de formatie wordt de voltallige groep scouts en gidsen samengeroepen met een fluitsignaal en verwacht men een afgesproken opstelling.
De scoutsgroet is wellicht het wereldwijd meest gebruikte symbool bij scouts- en gidsengroepen. De groet bestaat uit drie onderdelen.
In onze groep groeten we elkaar tweemaal. Een keer bij het aankomen aan de lokalen en een keer na het zingen van het avondlied voor het verlaten van het terrein.
De drie vingers wijzen op de drievoudige jonggiverbelofte: de belofte tegenover zichzelf, de andere en de wereld of God. De pink onder de duim wijst op de dienstbaarheid van elke scout of gids: de sterke beschermt de zwakke.
Bij de welpen zijn het twee vingers in plaats van drie bij hun groet. Hun belofte is immers eenvoudiger dan de latere beloftes bij jonggivers, leiding of groepsleiding. Hun belofte concentreert zich op het ‘ik’ en op ‘de ander’, daarbij is er nog geen plaats voor de wereld of God.
Kapoenen en leden die nog geen belofte aflegden houden hun rechterhand tegen hun lichaam tijdens de groet.
Het gebruik van de linkerhand verwijst naar een oud Zoeloe-gebruik. Om de linkerhand te schudden, moest men namelijk zijn belangrijkste bescherming – het schild – neerleggen. Scouts en gidsen geven elkaar dus de linkerhand als teken van vertrouwen en vriendelijkheid.
Zingen roepen of tieren, we zijn meestal wel hoorbaar als groep. Zang is ook niet weg te denken uit het dagdagelijkse leven van een scouts of gids, zingen doen we telkens we kunnen. Er is niets gezelliger dan samen rond het kampvuur een zangboekje open te slaan en onze eigen sfeer te creëren.
In veel groepen is het ook een traditie om 's avonds bij het afsluiten van de werking bij elkaar te kruipen om het avondlied te zingen. Bij ons staat het avondlied symbool voor het afscheid nemen van elkaar, en zingen we deze op het einde van elke vergadering.
Het avondlied wordt niet enkel door veel groepen van Scouts en Gidsen Vlaanderen gezongen, maar ook door Chiro en KSA. De originele versie van het avondlied heet "Cantique des Patrouilles" en werd in 1919 voor het eerst gezongen.
Totemisatie is een gebruik binnen scouting waarbij leden na het afleggen van meerdere proeven een totem of dierennaam krijgen. De totem weerspiegelt de eigenschappen, talenten en persoonlijkheid van de persoon in kwestie. Door het geven van een totem erkennen en waarderen we als groep een individu. Voor het individu dat deel uit wenst te maken van de groep is het een kans om te laten zien wat hij/zij kan verwezenlijken.
In onze groep is het een gewoonte om elkaar aan te spreken met de totem. Daarmee wint de totem aan betekenis, het is niet zomaar een dierennaam maar een erkenning waar je trots op kan zijn. Een totem krijg je net zoals een naam voor je leven lang!
Het gebruik van totems kent zijn oorsprong bij natuurvolkeren in Afrika, Amerika, Siberië en Australië. Een totem kregen mensen na een weloverwogen, vastberaden daad. Een jongeman bewees zichzelf bijvoorbeeld door enkele proeven af te leggen. Hij overleefde een tijd in de woestijn of redde zichzelf met eenvoudige middelen uit een gevaarlijke situatie. Hij ging op zoek naar de zin van het leven en wat hij kon betekenen voor de stam, die vaak in harde omstandigheden moest overleven. Met een totemnaam erkende de groep nadien de eigenheid van de jongeman en nam ze hem op als individu.
Het behalen van een totem gebeurt op het eerste zomerkamp vanaf de jonggivertak. Wie een totem behaalt zweert de rituelen van de Reynaert-Beatrijsgroep ook geheim te houden tegenover alle leden zonder totem binnen en buiten onze groep.
Scouting, vrije tijd die niet vrijblijvend is. Het is de zin die verwijst naar ‘schouders er onder’. Engagement, je inzetten voor anderen en de groep, is één van de basispijlers van scouting. En de belofte is hét moment bij uitstek om zeer expliciet met engagementswerking bezig te zijn.
In onze groep wordt de belofteceremonie tijdens het zomerkamp gehouden. Meegaan op zomerkamp vormt daarmee al een deel van het engagement: bereid zijn om tien dagen van de vakantie aan de scouts te spenderen.
We onderscheiden het beloftekenteken van de scouts en dat van de gidsen. Beide tekens worden afgebeeld op een groen veld, wat verwijst naar de jeugd, de hoop en de natuur. Daarin bevindt zich voor de gidsen een klaverblad, wat staat voor eerlijkheid. Met een beetje verbeelding kan je er ook een vlam in zien die verwijst naar de vriendschap. Voor de scouts staat er op het belofteteken een spiespunt, die sommigen ook als een lelie interpreteren. Zowel lelie als spiespunt staan symbool voor ridderlijkheid, eergevoel en trouw.
Zowel het teken voor de jongens als dat voor de meisjes bestaat uit drie punten, die verwijzen naar de drie delen van de belofte. Je belooft iets voor jezelf, je belooft iets voor de ander rondom jou, en je belooft iets voor de wereld of God. De twee sterretjes met telkens 5 punten in het scoutsbelofteteken, staan voor de tien punten van de allereerste scoutswet.
Beloftelied
Wij hebben U o Jezus,
plechtig beloofd,
U altijd te erkennen
als Opperhoofd.
Geef dat w’U minnen zouden
Steeds meer en meer,
Help onz’ belofte houden
Jezus onze Heer.
Wij hebben het gezworen,
dat Gij steeds zoudt
Ons hoofd en leider wezen,
als Opperscout.
Geef dat w’U minnen zouden
Steeds meer en meer,
Help onz’ belofte houden
Jezus onze Heer.
Wij zullen gans ons leven,
lijk Gij ’t geboodt,
U volgen en U dienen
tot aan onz’ dood.
Geef dat w’U minnen zouden
Steeds meer en meer,
Help onz’ belofte houden
Jezus onze Heer.
Eenmaal per jaar houden we een bezinningsmoment op kamp na de belofteceremonie. Het is de moment om stil te staan bij hetgeen we beloofd hebben, en de neerslag van ieders belofte op onszelf, voor de groep en tegenover de wereld of God.
Het bezinningsmoment met onze aalmoezenier heeft een Christelijke achtergrond en is gebaseerd op Bijbelse waarden, maar is meer dan toegankelijk voor wie gelooft of niet gelooft. De boodschap die er verkondigd wordt is immers één dat iedere scouts en gids aanbelangt: vrede, respect of eerlijkheid zijn maar enkele thema's.
We sluiten de bezinning af met het zingen van het beloftelied. Nadien volgt een gemeenschappelijk spel.
Tot 2006 droeg Scouts en Gidsen Vlaanderen de naam VVKSM (Vlaams Verbond voor Katholieke Scouts en Meisjesgidsen). In april 2005 bleek op het groepsleidingscongres dat slechts weinig scoutsleid(st)ers nog praktiserend gelovig waren. In mei 2006 besliste de Verbondsraad (de algemene vergadering) om in navolging van een maatschappelijke seculariseringstendens het katholieke te laten vallen en de naam te veranderen in Scouts en Gidsen Vlaanderen.
Toch blijven nog heel wat elementen van het katholieke aspect over. Neem maar de liederen of de pijlers van scouting: ze zijn een band met het verleden en kunnen gezien worden als tradities die een structuur geven aan onze beweging.